ٹردے ٹردے
قلعہ ڈیراور دی سیر
شہزاد عاطر ؔ ہوراں نال چاء پانی پین مگروں اسیں جلدی نال قلعہ ڈیراور دی سیر واسطے جان لئی تیار ہو گئے۔ قلعہ ڈیراور دی سیر واسطے جان والیاں وچ ساڈے نال میراکزن علی افضل جیہڑا کہ ساڈے نال ای لہور توں کراچی تک سیر کرن لئی آیا سی اوہ نال سی تے نال ای میرے وڈے چاچے دا پتر وقار اشرف جیہڑا میرا سانڈو وی اے۔سانڈو کی ہوندا اے ایہہ دسنا وی تہانوں ضروری اے۔”جدوں دو بندے اکو کمپنی کولوں ٹھگے جان تے اوہ آپس وچ سانڈو ہوندے نیں“، وقار دا بھرا عثمان وی ساڈے نال ٹر پیا تے احمد پور وچ وسدے میرے چاچے اکرم دا چھوٹا پتر حمزہ وی ساڈے نال قلعہ ڈیراور جان لئی تیار ہو گیا۔ ساڈ ا چھ بندیاں دا قافلہ تن(3) موٹر سائیکلاں تے قلعہ ڈیراور ول ٹر پیا۔جدوں اسیں چولستان روہی دے علاقے اِچ داخل ہوئے تے سانوں کدرے وی کوئی گھر یا آبادی نظر نہیں آرہی سی کدرے کدرے کوئی کچا جیہا کوٹھا نظر آئندا تے اوتھے دے رہن والے سانوں ویکھ کے خوش ہوندے تے سانوں صحرا دی سب توں وڈی لوڑ پانی بارے پوچھدے کہ جے تہانوں پانی دی پیاس اے تے ساڈے کول آجاؤ تسین ساڈے مہمان او ساڈے کولوں پانی پی لو۔ صحرا دے باسی بڑے مہمان نواز ہوندے نیں اوہ جان والے مسافر دا واپسی دا وی انتظار کردے نیں کدرے مسافر نوں پیاس لگ جائے تے اوہ پانی پیش کر کے اپنی مہمان نوازی کر سکن۔کئی کلومیٹر دور دے فاصلے توں ای سانوں قلعہ ڈیراور نظر آؤنا شروع ہو گیا سی۔جوں جوں اسیں نیڑے جا رہے ساں قلعہ ڈیراور چھوٹے نوں وڈا ہوندا نظر آرہیا سی۔ سب توں پہلاں اسیں قلعے دے کول شاہی مسجد وچ گئے اوتھے ظہر دی نمازدا ویلا ہو چکیا سی۔ایس مسیت دے فرش تے کدرے کتائیں ایسے پتھر لگے ہوئے نیں جیہڑے گرمی اِچ گرم نہیں ہوندے تے سردی اِچ ٹھنڈے نہیں ہوندے۔ اسیں نماز ظہر ادا کرن مگروں قلعے ول ٹر پئے۔قلعے دی حالت ویکھ کے قلعے دے نال نال ساڈا دل وی اداس ہو گیا۔ اینج لگ رہیا سی جیوں اسیں ہیری پورٹر دی فلم وچ آن والے جادو گراں جناں بھوتاں دے کسے قلعے وچ آگئے ہاں۔ قلعہ ڈیراور ہر پاسوں ٹٹ بھج دا شکار سی۔ قدیم تاریخ لے کے ایہہ قلعہ ڈیراور ساڈا اہم ثقافتی ورثہ اے۔پر حکومت دی توجہ نا ہون پاروں قلعہ اپنے آپ تے ترس کھان والا بندہ منگدا اے۔صدیاں پہلاں ایہہ علاقہ سر سبز وادی سی جنہوں تاریخی دریا دریائے ہاکڑہ سیراب کردا سی۔ایس لئی ایس علاقے نوں ”وادی ہاکڑہ“ وی آکھیا جاندا سی۔وقت گزرن دے نال نال دریائے ہاکڑہ وی ریت دے تھلے کدرے نیند وچ چلا گیا جنہوں فیر دوبارہ نا تے جاگ آئی تے نا تے اوہنوں جگایا جا سکیا۔تے سر سبز وادی دی جگہ ریت دے صحرا نے لے لئی۔قلعہ ڈیراور دی اوچی تے پکی چار دیوری نے کئی جنگاں وی ویکھیاں تے کئی حکمرانوں نو ں جتدے تے ہار دے ویکھیا۔اج ایہہ قلعہ گزرے ہوئے زمانے دی تاریخ بن گیا اے۔ایس قلعے نوں کدوں بنایا گیا تے کس حکمران نے قلعہ ڈیراور بنوایا ایس بارے تاریخ گونگی اے۔جے اسیں ڈاکٹر نصراللہ خان ناصر دی تحقیق ول دھیان دیئے تاں اے گل پتہ چل دی اے کہ صدیاں پہلاں ایس علاقے دے راجا چچا جیہڑا ذات دا بھٹی سی اوہدے بھانجے نیں اوہدے کولوں زمین حاصل کیتی اپنی لئی مکان بنان واسطے۔بعد چوں راجا چچا نوں پتہ لگیا کہ اوہدا بھانجا ایس جگہ تے اک قلعہ بنا رہیا اے تے اوہدا ارادہ وی ٹھیک نہیں تے راجا نے اپنی طاقت دے سر تے قلعہ دی تعمیر رکوا دتی۔ راجا دی بھین نے راجا نوں خط لکھیا کہ توں وی بھٹی خاندان دے نال تعلق رکھدا ایں تے میرا پتروی بھٹی خاندان نال تعلق رکھدا اے ایس لئی توں اپنے بھانجے نوں قلعہ بنا لین دے۔ایہہ قلعہ زیادہ تر راجستھان دے راجیاں دے قبضے اِچ رہیا تے بعد وچوں ایہ قلعہ بہاولپور دے عباسی خاندان دے قبضہ اِچ آگیا۔بہاولپور دے عباسی خاندان دا تعلق بغداد دے عباسی خانوادے نال سی۔عباسی خاندان دے دور وچ ای قلعہ ڈیراور نوں پکا کیتا گیا۔اوچ شریف توں پکیاں ایٹاں انسانی ہتھاں دی زنجیر بنا کے ایتھے تک اپڑیاں سن۔جے جنگی اعتبار نال ویکھیا جاوے تے قلعہ ڈیراور جس جگہ بنایا گیا اوہ جگہ بڑی اہمیت رکھدی اے۔قلعہ ڈیراور دی اُچی چار دیواری اِچ 40 بُرج نیں۔ریاست بہاولپور دے خاص وڈے شہراں توں برابر دے فاصلے تے بنیا ہویا ہے۔قلعے دے چار چوفیرے ریت ای ریت تے پانی دا نا ہونا، قلعہ دی دیوار 30 میٹر اوچی ہونا قلعے نوں جنگی اعتبار نال مضبوط کردی اے۔قلعے دے باہر صدر دورزے دے سامنے اک پانی دا تالاب سی جس وچ بارش دا پانی دور دوو توں آکے جمع ہوندا سی۔ ایس تالاب دے سامنے قلعے دے اندر اک ہور تالاب سی۔جدوں کوئی باہر دی فوج حملہ آور ہوندی تے قلعے دی چاردیوری دے اندر بنے لوہے دے دروازے نوں چُک دتا جاندا تے باہر والے تالاب دا سارا پانی اندر والے تالاب وچ آجاندا۔حملہ کرن والی فوج نوں پانی نا ملدا تے اوہ قلعہ دا گھراؤ ختم کرن تے مجبور ہو جاندے۔قلعہ ڈیراور دی باہروں اوچی چار دیواری تے اندورں سطح گھٹ ہون توں ایہہ گل کہہ سکدے آں کہ قلعہ دے اندر زمین دے تھلے وی کوئی عمارت بنی ہوئی اے۔قلعہ ڈیراوردی چار دیواری محراب والے دم دمے نال بنی ہوئی اے۔ ویکھن نال اینج لگدا اے کہ ہر دم دما اک جیہا اے پر اصل گل اے وے کہ ہر دم دما دا ڈائزائین تے اوہدے بنن دا انداز وکھو وکھ اے۔قلعے دے اندر شاہی خاندان دے رہن واسطے شاہی عمارت وی اے جیہڑی اج وی اے احساس دیوواندی اے کہ کسے دور اِچ عمارت دا اے حصہ بڑا خوبصورت ہوندا سی۔قلعہ دے کھلے میدان اِچ اک توپ وی کھڑی اے۔ایس توپ اتے علی افضل، حمزہ اکرم تے عثمان جاکے اینج چڑھ گئے جیویں ہنے ایہہ توپ چلا کے ایس قلعے نوں فتح کر لین گے۔اوہناں تناں بھراواں دا وس نہیں چلیا نہیں تے اوہ واپس وہ ایسے توپ تے بہہ کے آؤندے۔ قلعے دے میدان دے مغر ب والے پاسے تے زمین دے اتے بنے ہوئے اک چھوٹے جہے کمرے اِچ زمین دے تھلے تک پوڑیاں (سیڑھیاں) جاندیاں نیں تے نال ای لوہے دی بنی ہوئی پٹری(لائن) وی جاندی اے۔ایس کمرے وچ اک ٹھیلہ وی پیاہویا اے جیہڑا لوہے دے سنگلاں نال ایس لوہے دی پٹری تے زمین دے تھلے بنے ہوئے اوس تہہ خانیاں وچ جاندا سی جیہڑے نواب صاحب دے گرمیاں دے موسم وچ آرام کرن لئی بنائے گئے سن۔ زمین دے تھلے بنے ایہناں تہہ خانیاں دے روشندان ایس طرحاں بنائے گئے سن کہ اوہناں وچ ہوا اک پاسوں داخل ہو کے دوجے پاسوں نکل جائے جس دی وجہ نال زمین دے تھلے بنے ایہناں تہہ خانیاں دا درجہ حرارت گھٹ جاندا تے گرمیاں دے موسم اِچ بڑی آرام والی جگہ بن جاندی۔ساڈی قلعہ ڈیراور دی سیر مکمل ہو گئی سی۔ اسیں قلعے چوں باہر نکلے آئے تے قلعے دے دروازے تے بیٹھے چوکیدار نوں نذرانہ دِتاجیہڑا اوہنے خشی نال رکھ لیاسکول دے زمانے اِچ اک دفعہ اسیں شہزاد عاطر تے شیخ محمد اختر تے ہور دوستاں نال قلعہ ڈیراور ”فیرید امن میلے“ تے گئے ساں۔ اوس ویلے قلعے دا آل دوال دا نقشہ کجھ ہور سی پر ہن اوہ نقشہ کافی بدل گیا سی۔ قلعے دے باہر والے رستے تے پہلاں کوئی شے نہیں سی ہوندی پر ہن اوتھے اِکادُکا دکاناں کھل گیاں نیں جتھوں اسیں ساریاں نیں بوتلاں پیتیاں۔ ایک گل ہور ایہہ کہ جدوں پہلاں آئے ساں اودوں سارا رستہ ای کچا پکا ہوندا سی تے ہر پاسے ریت دے ٹبے نظر آؤندے سن۔ہن تے رستے اِچ کئی تھاواں تے مچھلی فارم بنے ہوئے سن۔پاکستان آرمی نے یزمان توں زمین دے تھلے پانی دے پائپ وچھا کے ایتھوں تیکر پانی اپڑایا اے۔ جیہدے نال ایتھوں دے رہن والیاں دا مال ڈنگر وی پیاس بجھاندا اے تے گھاء والے بوٹے، درخت وی سیراب ہوندے نیں تے انسان وی اپنی پیاس بجھاندے نیں۔ قلعے توں تھوڑی دور بنے ہوئے عباسی خاندان دے شاہی قبرستان وی گئے اوتھے جا کے فاتح پڑھی تے واپسی دی راہ تے ٹر پئے۔
احمد پور شرقیہ توں بہاول پور
”تیز گام“ریل گڈی دی بوگی نمبر7
