گڈی اپنی مخصوص آوازاں چھک چھک، ٹھکا ٹھک تے پوں پاں کردی اپنی منزل ول ٹُری جا رہی سی۔گڈی اِچ پھیری والے وی والے وی آرہے سن۔ اک پھیری والا مچھیاں ٹافیاں لے آیا تے اوہدے رنگ برنگی مچھیاں ٹافیاں ویکھ کے قراۃالعین نے ٹافیاں منگناں شروع کر دتیاں۔ فیر کی سی میں نوں قراۃالعین دی گل مننی پے گئی تے اوس پھیری والے کولوں قراۃ
شہزاد اسلم راجہ (مصنف)
العین نوں مچھیاں ٹافیاں لے دتیاں۔رستے اچ جیہڑے ٹیشن تے گڈی دا سٹاپ آجاندا گڈی اوتھے کھلوندی تے فیر چل پیندی ایس طرح ساڈی گڈی لہور توں کوئی 74 میل یعنی 119کلو میٹر دا پینڈا کر کے جیہڑے ٹیشن تے رکی سی اوس ٹیشن دا نام اوکاڑہ سی ہن میں ایتھے تہانوں ایس ٹیشن دی تاریخ بارے کجھ دسداں واں۔ایس ٹیشن دی عمارت انگریز دور وچ سن 1928 وچ بنی تے ہن اوہ عمارت خراب ہوندی جا رہی سی۔ محکمہ ریلوے کجھ ٹیشناں دی عمارتاں جیہڑیاں بہت زیادہ پرانیاں تے ڈگن دے خطرے تے سن اوہناں وچ 11 ٹیشناں دی عمارتاں نوں دوبارہ تعمیر کررہیا اے۔ اوہناں 11 ٹیشناں وچ اوکاڑہ دا ٹیشن وہ شامل اے۔ اوکاڑہ ٹیشن دی نویکلی عمارت کا افتتاح 18 جنوری 2018 نوں کیتا گیا۔ایس ٹیشن دی عمارت 45580مربع کلومیٹر دی تھاں تے بنی ہوئی اے۔پاکستان دے اک ادارے ”نیشنل لاجسٹک سیل“ دی نگرانی اچ ایہہ نویں عمارت 28کروڑ دی رقم نال 18 مہینیاں وچ بنی اے۔ایس نویں عمارت وچ 120 مسافراں لئی انتظار گاہ، نماز لئی مسیت، دو صاف پانی دے فلٹر پلانٹ، ریلوے دے افسراں لئی دفتر شامل نیں۔
ہن میں اپنے پہلے ٹاکرے بارے تہانوں کی دساں؟۔ اوکاڑہ شہر وچ میرے ابو دی نکی بھین ساڈی پھوپھی رہندی ایہہ۔ ساڈا کراچی تک دے سفر وچ کجھ آرام لئی اپنی جنم بھومی احمد پور شرقیہ وچ اک دن رہنا وی شامل سی۔ ساڈی پھوپھی نے احمد پور شرقیہ جانا سی تے اوکاڑہ ٹیشن توں ساڈے نال اپنا سفر کرنا سی۔ ہن اوکاڑہ ٹیشن تے جدوں گڈی رکی تے میں بوگی دے باہروالے دروازے تے آیا اوتھے پہلاں تے ساڈے پھوپھا جی ملے تے فیر اہناں پچھے ساڈی پھوپھی سی۔ اوتھے گڈی دا سٹاپ صرف اک منٹ سی۔ ایس لئی جلدی جلدی پھوپھی نوں گڈی تے سوار کیتا تے پھوپھا جی نال الوداعی سلام لیاتے اینی دیر وچ انجن ڈرائیور نے گڈی دا ہارن وجا کے سنگل ڈاؤن ہون تے گڈی ٹرن دا دسیا۔گڈی ٹیشن توں ٹُری۔ بہت سارے لوگ جیہڑے اپنے پیاریاں نوں الوداع کرن آئے سن اوہ اداس نظراں نال گڈی نو جاندیاویکھ رے سن۔تے جیہڑے لوگ اپنے پیاریاں نوں لین واسطے آئے سن اوہ خوشی نال چمکدیاں اکھیاں نال گڈی وچ بیٹھے باقی مسافراں نوں اپنی منزل تے خیر نال جان دیاں دعاواں دے رہے سن۔
آسمان تے ہنیرا اپنیاں بانہواں کھول چکیا سی تے ساڈی گڈی ہنیرے دا سینہ چیردیاں ہویاں، اپنی چنگاڑیاں ماردیاں ہویاں اپنی منزل ول ودھ رہی سی۔ہن ساڈی بوگی اِچ آس پاس دے کافی لوگ نیندر ے دی وجہ توں سون دی تیاری کر رہے سن۔میری پھوپھی اپنے نال کڑی پکوڑے تے ابلے ہوئے چاول لے کے آئی سی۔ اسیں کڑی پکوڑرے تے چاولاں نال کھل کے انصاف کیتا۔ رات دا کھانا کھا کے کجھ دیر پھوپھی بھتیجا تے پھوپھی دی نونہہ یعنی میری گھر والی گلاں باتاں کیتیاں۔ قراۃالعین اپنی شرارتاں تو فارغ ہو کے نیندرے دی وادی وچ گئی ہوئی سی۔ تے مینوں وی نیند آرہی سی تے میں وی اپنی برتھ تے جا کے سو گیا۔ اک آکھان مشہور اے کہ جتھے دو زنانیاں بیٹھیاں ہون تے اوتھے چپ نیں ہو سکدی۔ پتا نہیں کدوں تک پھوھی جی تے میری گھر والی آپس وچ گلاں باتاں کردیاں رہیاں۔
گڈی دے آرام دا ٹائم
جدوں گڈی پشاور توں ٹُر کے لہور اپڑی سی تے اوہ کوئی 234 میل یعنی 376 کلو میٹر دا فاصلہ طے کر کے آئی سی۔ تے لہور ٹیشن تے پشاور توں آون والیاں بوگیاں دی پانی والی ٹینکیاں وچ پانی بھریا گیاتے جدوں لہور ٹیشن توں گڈی نال دوجیاں بوگیاں لائیاں گئیاں تے اوہنے ٹائم وچ پشاور توں آون والیاں بوگیاں نوں آرام مل گیا سی تے ہن جنکشن ریلوے ٹیشن ”خانیوال“ آرہیاسی۔ایہہ پاکستان دا دوسرا وڈا جنکشن ٹیشن اے۔ خانیوال شہر نوں ضلع دا درجہ حاصل اے۔ایہدے شما ل والے پاسے ضلع جھنگ تے ٹوبہ ٹیک سنگھ آندے نیں۔خانیوال دے چڑھدے پاسے ساہیوال، لہندے پاسے ملتان تے وہاڑی آندے نیں۔خانیوال شہر جایئے تے پتا لگدا اے کہ ایتھے 3 زباناں اردو، پنجابی تے سرائیکی بولیاں جاندیاں نیں۔ایس سر زمین تے سب توں پہلاں جیہڑا خاندان آباد ہویا سی اوہ ”ڈاھا“ خاندان سی۔ڈاھا خاندان دے لوگ اپنے نام نال خان لکھدے سن ایسے پاروں ایس شہر دا نام خانیوال پے گیا۔ایس ضلع خانیوال دیاں چار تحصیلاں نیں جیہدے وچ خانیوال، کبیر والا،جہانیاں تے میاں چنوں شامل نیں۔پنجاب دے اک وزیر اعلیٰ غلام حیدر خان وائیں وی ایسے ضلع اچ وسدے سن۔
لہور ٹیشن توں خانیول ٹیشن تک پوری گڈی تقریباََ دس ٹیشناں تے سٹاپ کردیا ں ہویاں رات نوں 12:15AMتے کوئی 173.1 میل یعنی 278 کلو میٹر دا فاصلہ طے کر کے اپڑی تے ایتھے بوگیاں دی پانی والی ٹینکیاں وچ پانی بھریا جانا سی تے ایسے بہانے گڈی نوں 20 یا 25 منٹ آرام وی دتا جانا سی۔ ایتھے محکمہ ریلوے دے کجھ مستریاں نے گڈی دے تھلے وڑ کے چاتیاں مار مار کے بوگیاں نوں چیک وی کیتا کدرے کوئی خرابی تے نہیں ہوئی۔
خانیوال شہر دے نال میری محبت ایس پاروں وہی اے کہ اوتھے یار من آفاق احمد خان، عبدالوحید عمرانہ، فردین علی ساگر، حافظ عثمان بن معاویہ، سیلم یوسف، عبدالرؤف سمراء تے طارق سمراء وسدے نیں۔ تھوڑا اگے ہوئیے تاں کبیر ولا وچ میرے بہت ہی مخلص دوست عبدلخالق خان سکھانی ہوری وی رہندے نیں۔ علمی و ادبی شخصیت محترمہ پروفیسر رضیہ رحمان ہوری وی خانیوال ہی ہوندیاں نیں۔ایس شہر خانیوال نوں میرے نال اینی کو محبت اے کہ جدوں وی ایس شہر نے مینوں آواز دتی میں ایتھے آیا تے ایس شہر نے مینوں ادبی ایوارڈ نال عزت بخشی۔ خانیوال شہر ای اے جتھے مینوں چار (4) ادبی ایوارڈ مل چکے نیں۔ رات دے سوا بارہ دا ٹائم ہو چکایا سی۔آفاق احمد خان نوں میں اپنے ایس سفر دے پاروں پہلے دس چکایا سی۔ آفاق احمد خان گڈی ٹیشن تے آپڑن توں پہلاں ای ٹیشن تے آگیا ہویا سی۔ خانیوال ٹیشن تے جتھے گڈی نوں آرام دتا جاندا اے اوتھے مسافر وی آرام نال اپنی پیٹ پوجا کردے نیں۔ ایس لئی آفاق احمد خان اپنے گھروں خاص طور تے دیسی گھیو دے ولاں والے پراٹھے لے کے آیا سی۔ اوہ دیسی گھیو دے ولاں والے پراٹھے اسیں بڑے ای مزے لے لے کے قیمے نال کھادے تے سواد آگیا۔ خانیوال ٹیشن تے میں تے آفاق خان نے ڈھیر ساریاں گلاں باتاں کیتیاں۔ گڈی نوں آرام مل چکیا سی۔ بوگیاں دیاں پانی والی ٹینکیاں پانی نال بھریاں جا چکیاں سی۔میرا چچیرا بھرا علی افضل وی اپنے ہن تیکر دے سفر دی تھکان پلیٹ فارم تے چل پھر کے لا چکیا سی۔ سنگل ڈاؤن ہویا تے گڈی دے ڈرائیور نے انجن دی سیٹی مار کے سارے مسافراں نوں اطلاع دتی کہ سنگل ڈاؤن ہو چکیا اے تے ہن گڈی ٹرن لگی جے۔ آفاق خان نال الوادعی سلام لیا تے اسیں گڈی تے سوار ہو گئے۔ گڈی دوبارہ اپنی منزل ول ٹر پئی۔
اللہ دے ولیاں دا شہر
گڈی خانیوال توں لہندے ول اللہ دے ولیاں دے شہر ملتان ٹردی جارہی سی۔ تقریبا اک گھنٹے دے سفر کرن مگروں ملتان دا ٹیشن آنا سی۔اِ ک اللہ دے ولی نے”گرد“، ”گرمی“، ”گدا گر“ تے ”گورستان“ نوں ملتان دی نشانی دسیا اے۔ ملتان دی خاص سوغات ایتھوں دا ”سوہن حلوہ“ اے۔ 33.6 میل یعنی 54 کلو میٹر دا فاصلہ گڈی اک گھنٹے وچ طے کر کے ملتان ٹیشن تے اپڑی۔ جدوں میں سن 1996 ء وچ کہانیاں لکھنا شروع کتیاں تے اوس دور وچ ملتان توں چھپن والے دیہاڑ وار اخبار نوائے وقت دے بال پرچہ ”پھول اور کلیاں“ توں شروع کتیاں۔ ملتان توں ای مہینہ وار بال پرچہ ”طفل کوکب“ وچ وی لکھیا۔ ایس واسطے ملتان نال میری دل لگی وی اے۔میرے سنیئر دوست کمال ایوب صدیقی، ایم سلیم طالب تے سب توں سنیئر استاد دوست جناب سلیم ناز ہوری وی ملتان وسدے نیں۔میری سگی چاچی آسیہ ارشد دا میکا وی ملتان ای اے۔
ملتان نو ں ”اولیا ء اللہ“ دا شہر وی آکھیا جاندا ہے۔۔ ملتان بہادر تے لوکائی نوں آپس اِچ جوڑن والیاں دی سر زمین اپنے وچ باغاں ورگی چاشنی تے پھُلاں ورگی خشبو رکھدی اے۔جے ملتان دی تاریخ بارے کھوج لائی جائے تے ایہہ گل کہنی بڑی اوکھی اے کہ ایہہ شہر ملتان کدوں آباد ہویا سی یا کیہڑے عہد دے بادشاہ نے ایہنوں آباد کیتا سی۔پرانی توں پرانی تاریخ وی ایہہ گل نہیں دس سکدی۔ پرانے زمانیاں وچ ملتان دا نام ہر زمانے وچ مختلف رہیا۔اگر جدید زمانے دی تاریخ ول دھیان ماریا جائے تے ایہہ گل پتہ لگدی اے کہ ایس شہردا نام ”مولتان“ سی جیہڑا کہہ ساڈی عام زندگی وچ جلدی نال بولن وچ تے لکھن وچ ”ملتان“ بولیا گیا تے لکھیا گیا۔ملتان شہر دی دھرتی تے اللہ دے ولی آکے وسے تے ایتھوں دی مٹی اِچ ای آرام فرما نیں۔ جنہاں وچ شیخ رکن الدین ابولفتح ؒ، شیخ بہاؤلدین زکریاؒ تے حضرت شاہ شمس شامل نیں۔میں ایتھے اینہاں اللہ دے الیاں دا کجھ تعارف اپنے بالاں لئی لکھنا چاہواں گا۔ شیخ رکن الدین ابولفتح ؒ
شیخ رکن الدین ابولفتح ؒہوراں نوں شاہ رکن عالم دے نام نال جانیا جاندا اے۔ آپؒ دا مزار ملتان قلعہ دے اندر اک عالی شان مقبرے وچ اے۔ سلطان غیاث الدین تغلق دی خاہش سی کہ اوہ اپنے مرن توں بعد حضرت بہاؤلدین زکریا دے قریب دفن ہووے ایس لئی اوہنے ایہہ روضہ بنوایا سی۔سلطان غیاث الدین تغلق دی وفات دہلی وچ ہوئی تے اوہناں نوں دہلی وچ ای دفن کیتا گیا تے سلطان غیاث الدین تغلق دے پتر سلطان محمد بن تغلق نے ایہہ روضہ شاہ رکن عالم دی تدفین واسطے دے دتا۔ ایس روضے دی بلندی کوئی سو فٹ دے قریب اے۔ایس لئی روضے دی عمارت بہت اُچی بنائی گئی اے۔روضے دی عمارت اُچی ہون دے پاروں تیہ (30) میل دوروں ای اے نظر آنی شروع ہو جاندی اے۔آپؒ دی وفات ۴۳۳۱ء وچ ہوئی۔شاہ رکن عالم ؒ نے اپنی وفات توں تن (3) مہینے پہلاں ”گوشہ نشینی“ اختیار کر لئی سی۔ صرف نماز پڑھن لئی اپنے حجرے توں باہر آندے سن۔۶۱رجب نوں عصر دی نماز دے بعد آپؒ نے اپنے خاص خادم نوں حجرے اندر بلاکے آکھیا کہ میرے کفن دفن دا انتظام کر لو۔اوس ای دیہاڑ آپ ؒ مغرب دی نماز واسطے حجرے توں باہر نہیں آئے بلکہ امام صاحب نوں حجرے اندر بلا کے نماز ادا کیتی۔مغرب دی نماز توں بعد آپؒ نفل پڑھن لئی جدوں سجدے وچ گئے تے سجدے دی حالت وچ ای اپنی جان اللہ دے حوالے کیتی۔ شیخ بہاؤلدین زکریاؒ
شیخ بہاؤلدین زکریاؒ ۲۸۱۱ء وچ ملتان دے نیڑے کوٹ کروڑ اِچ پیدا ہوئے۔ آپؒ دے دادا مکہ توں ہجرت کرکے برصغیر آئے تے کوٹ کروڑ وچ مستقل رہائش رکھی۔حضرت بہاؤلدین زکریاؒ نے اپنی ابتدائی تعلیم ملتان وچ مکمل کرن توں بعد خراسان چلے گئے جتھے بخارا تے مدینہ دے مشہور علماء دین وس رہے سن۔ آپؒ نے اوہناں علماء کرام کولوں اپنا عقلی تے روحانی فیضان حاصل کیتا تے بعد وچ شیخ شہاب الدین سہروردی دے مرید ہو گئے۔ایس طرحاں آپؒ سلسلہ سہروردیہ اِچ شامل ہو گئے۔آپؒ دے مرشد نے تہانوں اپنی خلافت عطا کیتی تے اپنے آبائی علاقے وچ جاکے دینی خدمات انجام دین لئی واپس ملتان ٹوریا۔علم حاصل کرن مگروں آپؒ نے بطور خلیفہ سلسلہ سہروردیہ ملتان آ کے اپنی خانقاہ بنائی۔لوکاں دی بہت زیادہ تعداد شیخ بہاؤلدین زکریاؒ دے حلقہ مریدین وچ شامل ہوئی۔سہون شریف دے عظیم بزرگ شیخ عثمان مروندی جیہڑے لعل شہباز قلندر دے نام نال مشہور نیں اوہ وی شیخ بہاؤلدین زکریاؒ دے نامور مریداں وچ شامل نیں۔آپؒ نے ۲۶۲۱ء وچ وفات پائی تے ملتان دے قلعے اندر آپؒ دی آخری آرام گاہ اے۔ حضرت شاہ شمس
حضرت شاہ شمس جنہاں ۸۴۲۱ء وچ وفات پائی تے ملتان دئی دھرتی اِچ ای آرام فرما رہے نیں۔بغداد وچوں نکل کے جدوں حضرت شاہ شمس ہندوستان آئے تے اوہناں نال بغداد دے بادشاہ دا شہزادہ محمد وی نال سی۔ہندوستان دا طویل سفر کر کے جدوں حضرت شاہ شمس ملتان اپڑے تے ایتھے ای وسن داا رادا کیتا۔اوس ویلے حضرت بہاؤلدین زکریاؒ حیات سن۔ جدوں حضرت بہاؤلدین زکریا ؒ ہوراں نوں شاہ شمس دی آمد دا پتہ لگا تے اوہناں نے شاہ شمس دی خدمت وچ دودھ دا بھریا پیالہ بھجوایا۔ حضرت شاہ شمس نے بڑے ادب نال اوہ پیالہ لیا تے اوہدے وچ گلاب دا پھل پاء کے حضرت بہاؤلدین زکریا ؒ دے خادم نوں واپس کر دتا۔ایس واقعے دی تشریح تصوف والے لوگ اینج کردے نیں کہ دودھ دے بھرے پیالے توں حضرت بہاؤلدین زکریا ؒ دا مطلب سی کہ ملتان شہر وچ ہن کسے درویش دی گنجائش نہیں اے۔ حضرت شاہ شمس دا گلاب دا پھل پان دا مطلب اے سی کہ میں ایتھے پھل بن کے رہواں گا۔ کسے نوں وی میری ذات کولوں کوئی تکلیف نا ہوئے گی۔ حضرت شاہ شمس اپنی ایس گل تے قائم رہے پر ملتان دے لوکاں نے اوہناں دی شدید مخالفت کیتی۔اک گل مشہور اے کہ اک دفعہ حضرت شاہ شمس نوں گوشت بھنن لئی اَگ دی لوڑ پئی تے اوہناں شہزادہ محمد نوں اَگ لین لئی ٹوریا۔ کسے نے وی شہزاد محمد نوں اَگ نا دتی بلکہ اک سخت دل انسان نے شہزاد محمد نوں اینا کو ماریا کہ اوہناں دے چہرے تے زخم آگئے۔شہزادہ محمد واپس گیا تے جا کے سارا واقعہ حضرت شاہ شمس ہوراں نوں دسیا۔ حضرت شاہ شمس غصے وچ اپنی خانقاہ توں باہر نکلے۔گوشت نوں ہتھ وچ پھڑیا ہویا سی تے آسمان ول منہ کر کے سورج نوں آکھن لگے ”توں وی شمس ایں تے میں وی شمس آں، میرے ایس گوشت دے ٹکڑے نوں بھن دے“۔ حضرت شاہ شمس دا اینا کہنا سی کہ اک دم گرمی دی شدت وچ اضافہ ہویا تے ملتان دے لوگ گرمی دی شدت نال تڑپ گئے۔پورا شہر اَگ دی بھٹی وانگ بن گیا۔کجھ باخبر لوکاں نوں پتہ لگا تے اوہ حضرت شاہ شمس ہوراں دی خدمت وچ حاضرہوئے تے کہن لگے کہ کجھ پاگل تے نادان لوکاں دی وجہ توں پورے شہر نوں سزا نا دیوو۔اے لوگ تہانوں تے تہاڈے مقام نوں نہیں جاندے سن۔ اللہ واسطے ایہناں نوں معاف کر دیو۔ حضرت شاہ شمس نے آکھیا جے تسیں اللہ دا نام لے آئے او تے میں ایہناں نوں معاف کر دینا واں۔فیر سور ج ول ویکھ کے سورج نوں آکھیا ”اپنی حرارت، اپنی گرمی گھٹ کر دے،پتہ نہیں اے لوگ قیامت والے دن دی گرمی کس طرح برادشت کرن گے“۔ حضرت شاہ شمس دا ایہہ کہنا سی تے سورج دی گرمی اپنے معمول تے آگئی۔اللہ ای جاندا اے کہ ایہہ واقعہ کس طرح ہویا پر ملتان دے لوگ ایس شہر دی گرمی نوں ایسے واقعے دا نتیجہ کہندے نیں۔ حضرت شاہ شمس 675 ھ اِچ اپنے خالقی حقیقی نال جا ملے۔آپؒ دا مزار اک قلعہ ورگی چار دیواری دے اندر شیخ محمد جمال ملتانی دے روضے توں کجھ دور واقع اے۔ ملتان ٹیشن توں اسیں ملتان دی سوغات سوہن حلوہ وی لے لیاتاکہ اَگے جاکے آپ وی کھایئے تے نالے جنہاں کول اسیں پروہنے بن کے چلے ساں اوہناں نوں وی تحفہ دیئے۔ملتان ٹیشن تے گڈی دا سٹاپ کوئی پنج منٹ دا سی۔ ایتھوں گڈی ٹر کے اپنی اگلی منزل ول اگے ودھن لگی۔
